Προέλευση του όρου "μαφία"

Η λέξη "mafia" προέρχεται από το παλιό σικελικό επίθετο "mafiusu", το οποίο έχει τις ρίζες του στο αραβικό mahjas που σημαίνει αυτόν που κομπάζει με επιθετικό τρόπο. Μια κυριολεκτική μετάφραση είναι το "κόρδωμα", η "πόζα", αλλά μπορεί επίσης να μεταφραστεί ως "τόλμη", "νταηλίκι". Αναφερόμενο σε κάποιον, το "mafiusu" στη Σικελία του 19ου αιώνα ήταν ασαφές και σήμαινε αυτόν που εκφοβίζει, τον τραμπούκο, υπερόπτη, τολμηρό, δραστήριο, και περήφανο, σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Diego Gambetta.


Η σύνδεση της λέξης με την εγκληματική μυστική οργάνωση έγινε για πρώτη φορά στο θεατρικό έργο "I mafiusi di la Vicaria", των Τζουζέπε Ριτσότο και Γκαετάνο Μόσκα, του οποίου κεντρική υπόθεση είναι εγκληματικές συμμορίες στη φυλακή του Παλέρμο. Οι λέξεις "Mafia" ή "mafiusi" (πληθυντικός του "mafiusu") δεν αναφέρονται καμιά στιγμή στο έργο, και κατά πάσα πιθανότητα μπήκαν στον τίτλο μόνο για να δώσουν τοπικό χρώμα.

Έτσι, η σύνδεση της λέξης "mafiusi" με τις εγκληματικές συμμορίες έγινε από τον τίτλο του θεατρικού έργου, σε μια περίοδο που οι συμμορίες αυτές ήταν κάτι καινούργιο στη σικελική και ιταλική κοινωνία. Συνεπώς, η λέξη "μαφία" δημιουργήθηκε από ένα καθαρά λογοτεχνικό κείμενο, το οποίο λίγη σχέση είχε με την πραγματικότητα και που χρησιμοποιήθηκε από τρίτους για να την περιγράψει. Ο όρος "μαφία" χρησιμοποιήθηκε έπειτα στις πρώτες εκθέσεις και αναφορές του ιταλικού κράτους στο φαινόμενο. Η λέξη "μαφία" έκανε την πρώτη της επίσημη εμφάνιση το 1865 σε μια έκθεση του νομάρχη του Παλέρμο, τον μαρκήσιο Φιλίπο Αντόνιο Γκουαλτέριο.

Ο Λεοπόλντο Φρανκέτι, Ιταλός βουλευτής που ταξίδεψε στη Σικελία και έγραψε μια από τις πιο έγκυρες εκθέσεις για τη μαφία το 1876, περιέγραψε τον όρο 'Μαφία': "ο όρος μαφία βρήκε μια τάξη βίαιων εγκληματιών που ήταν έτοιμοι και περίμεναν ένα όνομα για να τους ορίσει και, δεδομένου του ειδικού τους χαρακτήρα και σημασίας στη σικελική κοινωνία, είχαν το δικαίωμα να έχουν διαφορετικό όνομα από τους κοινούς εγκληματίες σε άλλες χώρες".

Κάποιοι παρατηρητές είδαν τη "μαφία" ως ένα σύνολο θετικών χαρακτηριστικών που ήταν ριζωμένα στη λαϊκή κουλτούρα, ως ένα "τρόπο ζωής", όπως φαίνεται στον ορισμό που δίνει ο Σικελός εθνογράφος Τζουζέπε Πιτρέ στα τέλη του 19ου αιώνα: "Η μαφία είναι η συνείδηση της αξίας του ατόμου, η βεβιασμένη ιδέα της ατομικής δύναμης ως ο μόνος κριτής σε κάθε διαμάχη, σε κάθε σύγκρουση συμφερόντων ή ιδεών."[3]

Πολλοί Σικελοί δεν θεωρούσαν αυτούς τους ανθρώπους εγκληματίες, αλλά πρότυπα και προστάτες, δεδομένου ότι το κράτος δεν πρόσφερε καμιά προστασία στους φτωχούς και τους αδύνατους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, στην επιτύμβια επιγραφή του θρυλικού αφεντικού της Βιλάλμπα, Καλότζερο Βιτσίνι αναγραφόταν ότι "η 'μαφία' του του δεν ήταν εγκληματική, ήταν ο σεβασμός του νόμου, η υπεράσπιση όλων των δικαιωμάτων, η μεγαλοσύνη. Ήταν αγάπη." Εδώ η "μαφία" σημαίνει κάτι σαν περηφάνια, τιμή ή ακόμη και κοινωνική ευθύνη: μια στάση, όχι μια οργάνωση. Ομοίως, το 1925 ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Βιτόριο Εμμανουέλε Ορλάντο δήλωσε στην ιταλική γερουσία ότι ήταν περήφανος που ήταν "μαφιόζος", διότι η λέξη σήμαινε τιμή, ευγένεια, γενναιοδωρία.